Er was een tijd dat vampiers niet in het daglicht schitterden en Christian Slater geen interviews gaven. Het waren bedreigende ondoden die je beter kon vermijden, vooral graaf Dracula. Dit was vooral het geval in het geval van de vampierfilm Nosferatu, uitgebracht in 1922.
RELIEF: Daybreakers van Ethan Hawke is de meest onderschatte vampierfilm aller tijden
De film was geïnspireerd op het verhaal van Dracula en veranderde de namen van de personages om juridische stappen te voorkomen. Dit plan mislukte en na de vrijlating van Nosferatu werd een rechtszaak aangespannen door de nalatenschap van Bram Stoker. Als gevolg hiervan werden alle exemplaren van de film vernietigd.
Er is echter één exemplaar bewaard gebleven. Dit unieke exemplaar is generaties lang steeds opnieuw gereproduceerd en is in de loop der jaren een cultklassieker geworden. Maar is de vampierfilm Nosferatu (1922) wel echt goed?
De geschiedenis van vampieren
Thomas Hutter is een doorzetter in onroerend goed, zo enthousiast dat hij lijkt op een maniakale versie van Emmet uit The Lego Movie. Zijn baas Knock is (letterlijk) dolgelukkig omdat de rijke graaf Orlok een huis in de buurt wil kopen – wat een grote commissie betekent. Hutter moet zijn vrouw verlaten en op zakenreis gaan om de handtekening van de graaf op de stippellijn te krijgen, met onderweg een verplichte stop waar de lokale bevolking hem adviseert niet verder te gaan. In de puurste traditie van horrorfilms negeert hij dit en begint aan een angstaanjagende busreis naar Orlok Castle.
Orlok blijkt echt eng te zijn. Tijdens het eten snijdt Hutter bijvoorbeeld zijn duim af en probeert de graaf daarop voor hem te zuigen. Is het een gastronomisch gemak, een onheilspellend voorteken van aankomend gevaar, of een verontrustende fetisj? Het maakt niet uit, Hutter wil het niet weten. Maar als hij de volgende ochtend wakker wordt, vertoont zijn nek de inmiddels bekende bijtsporen. Terwijl de graaf de papieren ondertekent, vermoedt de makelaar dat zijn cliënt een vampier is. Binnenkort worden de doodskisten naar het nieuwe landgoed verscheept, verlaat de graaf Carpathia naar Duitsland en zit onze held vast in het kasteel.
Tijdens de reis van Orlok ervaren de matrozen de typische ervaring van Dracula, ratten en de “pest”, en zijn ze allemaal dood tegen de tijd dat het schip aanmeert. De stadsmensen onderzoeken deze eigenaardigheid, terwijl Orlok vermijdt het huren van een verhuiswagen door zijn kist zelf naar huis te vervoeren. Het dodental stijgt en de stadsmensen denken dat er sprake is van een uitbraak van epidemische proporties, maar wie zal hen redden? Hutter is in stukken en zijn baas Knock zit in een psychiatrische inrichting. Het is dus aan Ellen, de vrouw van Hutter, om het werk te doen…
GERELATEERD: Van Helsing 2: Hugh Jackman's Vampire Hunter zou een vervolg moeten krijgen
Ja, de plot van Nosferatu (1922) is vrijwel identiek aan die van Stoker's Dracula. Alleen de namen worden gewijzigd en het einde gewijzigd. Voor deze film werd Dracula graaf Orlok, Harker werd Hutter, Mina werd Ellen, enz.
Tegenwoordig, als gevolg van veranderingen in de auteursrechten en het feit dat deze film helemaal niet zou mogen bestaan, zijn sommige kopieën gewijzigd, zijn sommige dialoogkaarten veranderd en zijn de namen opnieuw veranderd… dus Hutter is Harker, Ellen is Mina en… en je vraagt je af waarom mensen de moeite nemen om een klassieker te veranderen. Graaf Orlok blijft echter zelfs in deze versies graaf Orlok, en de wijzigingen veranderen in dit geval niets aan het verhaal of de kwaliteit van het werk.
Ja, de plot is vrijwel identiek aan die van Stoker's Dracula.
Wat het originele Dracula-verhaal betreft, behoudt Nosferatu (1922) de meeste belangrijke punten, maar schrapt verschillende ondersteunende personages en het hele laatste bedrijf. In plaats van een spannende koetsrace tegen de ondergaande zon zien we een overhaaste ontknoping. Zozeer zelfs dat wanneer het einde verschijnt, we zeggen: “Wat?! Is dat het?!”. Maar hetzelfde kan gezegd worden van de film van Tod Browning uit 1931 met Bela Lugosi in de hoofdrol. In termen van artistieke verdiensten is dit een verbluffende en zeer inventieve film, ondanks de beperkingen van het tijdperk en de productie.
Nosferatu (1922) is een oude stille vampierhorrorfilm die niet iedereen zal aanspreken. Sommige uitvoeringen zijn ongelooflijk overdreven, maar dat moest wel zo zijn. Het was het begin van de cinema en het was noodzakelijk om de afwezigheid van geluid fysiek te compenseren. De film is ook niet bepaald eng.
Maar Max Schreck als graaf Orlok… de man was werkelijk begaafd.
Hij is beangstigend en verontrustend, en zijn optreden is net als de film: humeurig en zo effectief dat de impact bij je blijft. Net als de film is het, ook al heeft het niet de briljantheid van modernere versies, een klassieker die je niet kunt negeren.
Van alle vampierfilms was Nosferatu (1922) de eerste, en het is een legendarisch filmwerk. Het heeft misschien niet de sprankeling van modernere films, maar het is onmisbaar.
GERELATEERD: Daybreakers 2: Ethan Hawke's vampierfilmvervolg is niet helemaal dood
Nosferatu: 100 jaar later
Dit jaar is het 100 jaar geleden dat een iconische vampierfilm werd uitgebracht, Nosferatu, een film die de koers van het horrorgenre opnieuw definieerde en een van de meest iconische antagonisten van het stille tijdperk introduceerde.
Nosferatu: A Symphony of Horror vertelt een fascinerend verhaal met zijn intriges en ingewikkelde juridische problemen achter de schermen. Het is vandaag de dag moeilijk te geloven, maar er was een tijd dat Nosferatu – net als het wezen in de film – bijna van de aardbodem was verdwenen.
Velen van ons herinneren zich deze film als een van de eerste afbeeldingen van de moderne vampiermythe, waarin veel van de ‘regels’ werden vastgelegd die de komende jaren gebruikelijk zouden worden in het genre. Achter de schermen speelde zich echter een nog complexer drama af – een situatie die de wereld bijna zonder Nosferatu herinnerde.
RELIEF: Castlevania maakt vampieren weer cool
Een bekend verhaal
Het verhaal van Nosferatu (oorspronkelijk uitgebracht in Duitsland onder de titel Nosferatu – Eine Symphony des Grauens) lijkt misschien op dat van Bram Stokers roman Dracula.
Nosferatu begint in de fictieve Duitse stad Wisborg, waar Thomas Hutter, een advocaat, door zijn werkgever naar een afgelegen kasteel in Transsylvanië wordt gestuurd om een nieuwe cliënt te ontmoeten. Deze mysterieuze cliënt blijkt graaf Orlok te zijn, een enigmatisch individu dat kwaadaardige autoriteit lijkt uit te oefenen over de inwoners van de regio.
Voordat Hutter zijn nieuwe cliënt ontmoet, stopt hij bij een herberg in Transsylvanië, waar hij merkt dat de dorpelingen doodsbang zijn bij het noemen van Orloks naam. Na een ontmoeting met Graf Orlok begrijpt Hutter waarom zoveel lokale bewoners bang zijn voor deze man: zijn ratachtige trekken en vreemde gedrag doen de jonge makelaar geloven dat de graaf misschien helemaal geen mens is.
Zonder dat Hutter het weet, volgt Orlok hem naar Wisborg, waar hij zijn nieuwe woonplaats vestigt, vlakbij die van Hutter. Tot overmaat van ramp wordt de vreemde Orlok verliefd op de jonge vrouw van de makelaar, Ellen Hutter.
Na een reeks mysterieuze sterfgevallen in Wisborg in het kielzog van Orlok, vindt Ellen een boek dat haar vermoedens over de ware identiteit van de graaf bevestigt. Wetende dat haar leven in groot gevaar is, ontdekt Ellen dat een vampier verslagen kan worden door een mooie, oprechte vrouw.
Orlok valt uiteindelijk Ellen aan en verwondt haar dodelijk. Gelukkig lacht Ellen het laatst, terwijl graaf Orlok direct na zijn laatste banket verdwijnt wanneer hij wordt blootgesteld aan direct zonlicht.
RELIEF: Waarom Dracula binnenkort terug moet naar de bioscoop
Een nieuwe definitie van horror
Ten tijde van de release waren er weinig andere films die durfden te doen wat Nosferatu in het genre had bereikt. Terwijl andere expressionistische horrorfilms zoals The Cabinet of Dr. Caligari een vergelijkbare visuele identiteit deelden, bracht Nosferatu het concept van horrorfilms naar een nieuw artistiek niveau.
Regisseur F. W. Murnau – toen relatief onbekend in de filmindustrie – en kunstenaar Albin Grau hadden een eenvoudige missie: een onofficiële bewerking van Bram Stoker's Dracula filmen voor een Duits publiek. Net als de eerder genoemde Dr. Caligari was dit een terugkerend thema in Duitse stomme films uit die tijd, waaronder de legendarische The Golem: How He Came into the World – een film waarin Greta ook Schröder verschijnt (die Ellen speelt in Nosferatu).
Grau's productiebedrijf, Prana Film, is verantwoordelijk voor het tot leven brengen van Murnau's film. Nosferatu zal echter de eerste en enige film van de studio zijn, vanwege de pijnlijke juridische strijd die volgde op de release van de film – daar komen we zo op terug.
Albin Grau, een bekende occultist, wilde zijn passie introduceren in de cinema. Daartoe ontwierp hij graaf Orlok als een imposant wezen. Sterker nog, de meeste horror van de film komt voort uit de sinistere verschijning van de vampier graaf Orlok. De Duitse acteur Max Shreck werd gekozen om de rol van het angstaanjagende wezen te spelen.
De opnames vonden voornamelijk plaats in Duitsland, terwijl enkele meer exotische locaties – zoals Transsylvanië en de rest van de Karpaten – werden gefilmd in het noorden van Slowakije.
De vampiermake-up van Shreck, samen met de rest van de speciale effecten van de film, kreeg veel bijval bij de release van de film. Deze lof was echter van korte duur, aangezien het plotseling veranderde in een lange reeks beschuldigingen van inbreuk op het auteursrecht toen Florence Balcombe Stoker zich bewust werd van de populariteit van de film.
Juridische kwesties
De film Nosferatu van FFW Murnau was na de release het onderwerp van klachten van sommige groepen. Sommige critici wezen erop dat het karakter van graaf Orlok een gemene karikatuur was van het Joodse volk – een kwestie van toenemende zorg in de jaren voordat Duitsland de Tweede Wereldoorlog lanceerde.
Voor sommigen waren het kale hoofd van de vampier en de associatie ervan met de pest (en de subtekst van vampirisme als een geslachtsziekte) duidelijke indicatoren van Murnau's antisemitisme. De Engelse schrijver Kevin Jackson zou Murnau later verdedigen en zei dat de regisseur altijd Joodse artiesten had beschermd, waaronder acteur Alexander Granach, die Knock speelt in Nosferatu.
Vanaf het begin was Murnau's film bedoeld als het verhaal van Dracula. De weduwe van Stoker, Florence Stoker, wilde de filmrechten echter niet aan Grau verkopen. Vreemd genoeg was Stokers roman al in het publieke domein in de Verenigde Staten, maar een Duitse rechtbank oordeelde dat de rechten op Dracula pas vijftig jaar na Stokers dood (overleden 1912) in het publieke domein terecht konden komen.
Het maken van een ongeoorloofde bewerking van het verhaal van Bram Stoker leek voor Murnau en Grau de enige manier om hun film te maken – en dat deden ze ook. Ze huurden scenarioschrijver Henrik Galeen in om een Duitse versie van Dracula te maken. Galeen liet zich inspireren door het verhaal van Stoker en gebruikte zelfs enkele personages uit de originele roman, zoals Jonathan en Mina Harker. De namen van deze personages werden echter veranderd, voornamelijk om het Duitse publiek aan te spreken.
Andere opmerkelijke personages werden weggelaten uit Nosferatu, zoals dokter Abraham Van Helsing.
De weduwe van Bram Stoker merkte de overeenkomsten op en legde de zaak voor aan de British Incorporated Society of Authors. Kort daarna beval een rechtbank de vernietiging van alle exemplaren van de film.
Het was een donkere tijd voor de filmgeschiedenis, omdat we bijna een van de meest invloedrijke films ooit verloren hadden.
GERELATEERD: De Nazarian Brothers van Day Shift hebben zo snel mogelijk hun eigen spin-off nodig
Orloks erfenis
Het spreekt voor zich dat niet alle exemplaren van Nosferatu verbrand zijn. Deze iconische horrorfilm beïnvloedde een groot deel van de moderne vampiermythologie en voegde nog meer toe aan wat Stoker's roman al had gevestigd. Naast wijwater en religieuze symbolen hadden vampiers nu nog een dodelijke vijand: zonlicht.
Nu de stille vampierfilm Nosferatu (1922) in het publieke domein is beland, worden projecten als Robert Eggers' remake van Nosferatu met open armen ontvangen door fans van horror- en vampierfilms.
In de loop der jaren zijn er nieuwe remasters van de film gemaakt, waarvan sommige inclusief nieuwe versies van de soundtrack of zelfs geluidseffecten. In 1979 regisseerde Werner Herzog Nosferatu the Vampire, een gestileerde remake van Murnau's origineel, die algemeen wordt beschouwd als de beste moderne versie van de film.
Het lijkt erop dat elke criticus, van Roger Ebert tot het Vaticaan, Nosferatu's moderne gevoel voor wat een horror- of vampierfilm zou moeten zijn, heeft erkend. Deze stomme film gaf ons enkele van de meest duurzame aspecten van moderne vampieren in de bioscoop, zoals hun neiging om kleine steden te beroven en hun angst voor zonlicht.
Laten we vandaag, 100 jaar later, niet vergeten dat we allemaal de ongeautoriseerde aanpassing van F.W. Murnau te danken hebben aan het creëren van een van de meest iconische filmische monsters aller tijden.
GERELATEERD: 22 populaire vampierfilms gerangschikt van beste naar slechtste